Përchè che la gent as saluta nen...
Na gira an montagna
Se i vardoma un pòch andré an la stòira dl’umanità, i s-ciairima che l’òm a l’ha vivù quasi sempre andrinta dle cite comunità, dij “clan”, dle famije nen tant gròsse, andoa che a fussa nen tant malfé a capisse, a ‘ndé d’acorde; cite borgà spatarà an sle colin-e, arlongh al fium, ant un rivass a randa ‘d na ròca, tute posission studià për trové dl’eva, paresse da la frèid, e magara stërmà dai soldà forësté che minca tant a rivavo për barbeje gran, galin-e e cò le fomne.
J’esempi dle cite comunità a son ij mila e mila paisòt che a son spatarà ant l’Europa, tuti con dij nòm baravantan, dle posission che tante vòte a fan pensé, e tuti con sò dialèt diferent, soe costume che a së smijo tute ma a son tute girà a soa manera, e tuti con sò amor e orgheuj për sò cioché, soa tèra andoa ch’a son na. A costa dimension comunitaria, l’òm a riess a combinesse da bin, për fé cheuse ‘l pan, për fré ij cavaj, për fé giré ‘l martinèt e forgé le ziamènte, për sotré ij mòrt e për fé festa minca tant e cò për feje na ca a Nosgnor Idio e ciameje ch’a para ij persi e j’uve da la tempesta. Dì che ant ij paisòt ai sìa mach la pas, lolì a l’é nen vèj, però i podima dì che fin-a l’equilibrio polìtich a l’é pì bon da ten-e pròpi përchè la gent a l’é obligà dë s-ciairisse tuti ij dì, dal panaté, ant ij camp, ant la Cesa e antrames a la festa dël pais, da dnans a na pinta ‘d vin, che a fa a n manera che peuj, con ël temp, squasi tute le gate as peulo rangesse.
Ij paisòt a son l’incontrari dle gròsse sità, andoa che l’umanità a l’é stà portà për eror o për tentassion, e andoa che a riess nen a vive an armonìa con la creassion.
Profitoma pura an costi dì d’andé a marcé an montagna, ant le bele valade dël Piemont; quandi che l’òm a riva an montagna, ant la pas, antrames a le piante milenarie, ai sarvanòt e a le marmòte, a cambia tut d’un colp. Ëd longh, quandi ch’it rive, at ven la veuja ‘d marcé, dë sté da sol, ëd respiré costa aira santa, d’anciochete j’euj a vardé cole ròche sensa fin, mach ti e col brich da monteje ansima con toe gambe. Peuj, doj ore dòp, d’anfòra, it tache a voghe na comitiva ‘d gent che a ven për tò senté...
La prima còsa che l’òm a fa quandi che a ‘mbat n’autr òm an montagna a l’é salutesse: sé, pròpi saluté un forësté!
Le fòrse dël Mal, con la tentassion dla moneda, dla facilità dla vita, dl’egoism, a l’han portà l’umanità a vive andrinta a un ciadel sensa cognission che a l’é la vita moderna, andoa che l’òm a l’é “anestetisà”, andurmì andrinta a col bordel dla television, dël travaj, tràfich, telefonin an sacòcia, aradio ch’a sbrajasso, e tut sonsì a lo carìa mach ëd nervos, d’òdio, gramissia, che peuj a son le conseguense lògiche dle pì brute maladìe.
L’òm a l’ha dësmentia còs ch’a l’é ‘l silensi, e a pensa che soa vita sìa mach sté an mes al bordel. Për lòn che fin-a ij pì giovo, quandi che a van an montagna, as pòrto l’aradio da press!
I l’oma tuti la paura dël silensi përché a l’é la stra che a pòrta al cambiament: a vanta taché a fé silensi da fòra, për dòp taché a felo d’andrinta, për sente cola ch’a l’é nòstra vera identità.
Marcé an montagna, për andé ans un brich, a l’é un-a dle rapresentassion pì bele dl’umanità an sla tèra: l’òm, da sol, antrames a le piante, le besc-e e le ròche, a viagia a testa ansù anver a n’obietiv precis: an sla stra a treuva la pas, a dësmentia tute soe gran-e dla vita fòla e sensa sens.
An costa condission ëd pas, ëd Grassia (a gratis), a ambat n’autr òm, e a-i ven natural ëd salutelo për da bin, ëd volej-je “bin”. Nen soneje ‘l clacson e feje ij còrn da ant ël lunòt!
Bon-a montagna a tuti.
Leggi il resto del articolo......
Visualizzazione post con etichetta gazzetta d'alba. Mostra tutti i post
Visualizzazione post con etichetta gazzetta d'alba. Mostra tutti i post
domenica 1 agosto 2010
martedì 13 luglio 2010
L’òm e j’animaj dla Creassion
La bes-cia pì bes-cia ‘d tute
L’òm e j’animaj dla Creassion
Galup a l’é ‘l mé can; bele che... dì “mé can” a sìa mach na paròla. Chièl a l’é lì scogiassà contra ‘l pajé, a s’arvita ant ël povrass dla gera dla cort, a deurm come ‘n crin tut ël dì, a-i cor da dré dar mosche, e a speta che a la sèira da la cusin-a a-i seurta sò sigilin ‘d potarèt vansà. Mangé e deurme e bauleje a ra lun-a: mai vist na caden-a, mai avù da ‘ndesse sërché la sbòba për vive.
Baicanda ben, fòrsi i son mi che son “sò”, mi che an toca core sota ‘l sol, con la crapa sempre pì brusatà ant ël reu andoa che ij cavej a ven-o sempre pì ràir.
L’òm, come san Fransèsch, a l’ha come dover ëd fé diventé domestie tute le bes-ce, an manera che cò lor, ant ël temp, a peusso avèj dal Creator l’individualità che l’òm a l’ha avù ant ij temp andré. A-i son mila manere ‘d parleje ar bes-ce, con j’esempi e con le paròle, për fé an manera che a peusso ten-e un comportament che a daga a la comunità, a l’organism agrìcol o bele mach a la famija n’agiut, un pòch ëd fòrsa për andé anans. Ël caval a peul tiré ‘l carèt, l’aso a peul rabasté le ziamente dl’òrt, ël can a peul vardé le feje an pastura e le galin-e a peulo fé j’euv. La cassin-a, la famija, formà da l’òm e le bes-ce e le piante, a deuv diventé na colaborassion general ëd tute coste forme ‘d vita, che a deuv diventé “imagine e smijansa” dl’Univers dël Creator.
An cost univers ëd libertà e ‘d colaborassion, ij can e ij gat a ven-o a avèj na fonsion, n’utilità, an cambi dla libertà che noj je doma quandi che i-i lassoma a rabel, a vindolé ant ij camp e ant la cort, lìber come j’osej e le bes-ce sërvaje, ma doméstich e colaborator dl’òm.
An costa manera, ij can e ij gat a vivo soa vita dësgenà, sensa sagrin e sensa pao ‘d gnente, con l’arzigh (a l’é vaj) d’andé sbërgnacà sota le roe d’un camion, ma lìber.
Min, Min... ven sì...brav!
An sità le còse a son diferente: “Òh che bel gatin, vanda mach, (pòvra bes-cia), a sarà un gat sperdù”... Chi sa, “poverino”, che fam che a deuv avèj... “A vanta salvelo”: “Mino min min, ven sì brav“: a lo ciapo, a lo saro andrinta na gabia, e peui “trach!”, a-i tajo ‘d longh le bale, tant për rispet. “J’animaj a van sterilisà e sarà ant le gabie”.
E parej ‘l gat che a l’é andaje da dré da l’òm, an sità, a l’ha pagà cò chiel ‘l pressi për vive antrames a tut coj palass e col asfalt: a l’ha lassaje ij “coconèt” sensa savèjne gente, e a l’han butalo ant un-a gabia a des pian, con j’orari dla supa e dla sògn, a vardé ‘l mond a quadrèt come ‘l pès delinquant. Cost a l’é “l’amor” che certa gent a pòrta për le bes-ce.
La sterilissassion dl’umanità
A voghe da fòra come che a trato le bes-ce pròpi coj là che a diso ‘d voleije pì bin che j’autri, a smija che l’òm a stògna sërcand na giustificassion për avèj sërcà ‘d castré l’umanità, d’avèj ampedì che milion ‘d masnà a podèisso nasse ant l’Europa: l’egoism dl’òm modern, e la sua pao ëd pi nen avèj a basta sòld da sgheiraccé al centro comersial, a l’ha fa an manera ‘d masseje prima che a sauto fòra da la pansa dla mare. Sterilisé un gat, e pratiché l’abòrt, an fin dij cont, a son la stessa ròba: noj massoma e sëmnoma la mòrt përché l’oma pao dla vita. La vita l’oma nen ‘l dirit ëd fërmela, përché soma nen noj ij padron dl’Univers.
La vita tant, a va anans l’istess: dij gat a-i na j’é sempre pì tanti, e le masnà ch’i l’oma massà ant la pansa dla mare adess a traverso ‘l mar con ël gomon për ven-e a coneusse la tèra e la mare andoa che a l’avo da nasse la gira prima....
Batista Leggi il resto del articolo......
L’òm e j’animaj dla Creassion
Galup a l’é ‘l mé can; bele che... dì “mé can” a sìa mach na paròla. Chièl a l’é lì scogiassà contra ‘l pajé, a s’arvita ant ël povrass dla gera dla cort, a deurm come ‘n crin tut ël dì, a-i cor da dré dar mosche, e a speta che a la sèira da la cusin-a a-i seurta sò sigilin ‘d potarèt vansà. Mangé e deurme e bauleje a ra lun-a: mai vist na caden-a, mai avù da ‘ndesse sërché la sbòba për vive.
Baicanda ben, fòrsi i son mi che son “sò”, mi che an toca core sota ‘l sol, con la crapa sempre pì brusatà ant ël reu andoa che ij cavej a ven-o sempre pì ràir.
L’òm, come san Fransèsch, a l’ha come dover ëd fé diventé domestie tute le bes-ce, an manera che cò lor, ant ël temp, a peusso avèj dal Creator l’individualità che l’òm a l’ha avù ant ij temp andré. A-i son mila manere ‘d parleje ar bes-ce, con j’esempi e con le paròle, për fé an manera che a peusso ten-e un comportament che a daga a la comunità, a l’organism agrìcol o bele mach a la famija n’agiut, un pòch ëd fòrsa për andé anans. Ël caval a peul tiré ‘l carèt, l’aso a peul rabasté le ziamente dl’òrt, ël can a peul vardé le feje an pastura e le galin-e a peulo fé j’euv. La cassin-a, la famija, formà da l’òm e le bes-ce e le piante, a deuv diventé na colaborassion general ëd tute coste forme ‘d vita, che a deuv diventé “imagine e smijansa” dl’Univers dël Creator.
An cost univers ëd libertà e ‘d colaborassion, ij can e ij gat a ven-o a avèj na fonsion, n’utilità, an cambi dla libertà che noj je doma quandi che i-i lassoma a rabel, a vindolé ant ij camp e ant la cort, lìber come j’osej e le bes-ce sërvaje, ma doméstich e colaborator dl’òm.
An costa manera, ij can e ij gat a vivo soa vita dësgenà, sensa sagrin e sensa pao ‘d gnente, con l’arzigh (a l’é vaj) d’andé sbërgnacà sota le roe d’un camion, ma lìber.
Min, Min... ven sì...brav!
An sità le còse a son diferente: “Òh che bel gatin, vanda mach, (pòvra bes-cia), a sarà un gat sperdù”... Chi sa, “poverino”, che fam che a deuv avèj... “A vanta salvelo”: “Mino min min, ven sì brav“: a lo ciapo, a lo saro andrinta na gabia, e peui “trach!”, a-i tajo ‘d longh le bale, tant për rispet. “J’animaj a van sterilisà e sarà ant le gabie”.
E parej ‘l gat che a l’é andaje da dré da l’òm, an sità, a l’ha pagà cò chiel ‘l pressi për vive antrames a tut coj palass e col asfalt: a l’ha lassaje ij “coconèt” sensa savèjne gente, e a l’han butalo ant un-a gabia a des pian, con j’orari dla supa e dla sògn, a vardé ‘l mond a quadrèt come ‘l pès delinquant. Cost a l’é “l’amor” che certa gent a pòrta për le bes-ce.
La sterilissassion dl’umanità
A voghe da fòra come che a trato le bes-ce pròpi coj là che a diso ‘d voleije pì bin che j’autri, a smija che l’òm a stògna sërcand na giustificassion për avèj sërcà ‘d castré l’umanità, d’avèj ampedì che milion ‘d masnà a podèisso nasse ant l’Europa: l’egoism dl’òm modern, e la sua pao ëd pi nen avèj a basta sòld da sgheiraccé al centro comersial, a l’ha fa an manera ‘d masseje prima che a sauto fòra da la pansa dla mare. Sterilisé un gat, e pratiché l’abòrt, an fin dij cont, a son la stessa ròba: noj massoma e sëmnoma la mòrt përché l’oma pao dla vita. La vita l’oma nen ‘l dirit ëd fërmela, përché soma nen noj ij padron dl’Univers.
La vita tant, a va anans l’istess: dij gat a-i na j’é sempre pì tanti, e le masnà ch’i l’oma massà ant la pansa dla mare adess a traverso ‘l mar con ël gomon për ven-e a coneusse la tèra e la mare andoa che a l’avo da nasse la gira prima....
Batista Leggi il resto del articolo......
giovedì 29 aprile 2010
La gran-a dle gran-e
Sëmnoma nòstre smens!
Ël materialism e l’avidità a son le carateristiche specifiche dl’umanità, da quandi che a l’ha ancaminaje ‘l sécol passà fin-a al dì d’ancheuj, sensa ecession.
Parlanda dë smens con ij mé amis e avsin, am ven da pensé che prest i saroma obliga d’andé a modifiché cò l’evangeli ‘d san Maté...
«Gesù a l’ha dije: un campagnin a l’é surtì për sëmné. E antant ch’a sëmnava, na part ëd la smens a l’é calà arlongh la stra, andoa ch’a son rivaje j’osej e a l’han mangiala. N’autra part dë smens a l’é calà an s’un teren giairos, andoa ch’a-i era pòca cotura....» Cost paisan ëd doimila agn andré a andava nen a caté la smens da dla dël Gran Baciass.
La predica
Cost artìcol, che a l’ha l’aira ‘d na bon-a predica, a l’é frut ëd costa meditassion: an sinquant’agn, ij campagnin a son fasse porté via le smens. Le smens a son la richëssa dla tèra, proprietà ëd Nosgnor Iddìo, e a son stà regalà a gratis ai contadin che a l’han sempre cujije ant ij sò camp, për pianteje l’ann dapress. E sonsì da vàire mila agn. E gnun a l’é mai mòrt ëd fam.
S’i stoma atent, i voghima che da sinquant’agn a rivé fin-a adess tuta la ròba a l’é pien-a ambalà ‘d malatìe, e a l’han fane chërde che pì gnente a peul nasse se la smens a l’é nen passà andrinta a le fabriche.
Sinquant’agn andré, an Italia a j’era pen-a finije la guèra, un pòch come an Iraq adess, e (varda cas) coj che a l’avo fà s-ciopé la guèra e peuj vagnala a son jë stess dl’Iraq d’adess. A l’han tacà, con sò agiut alimentar e agrìcoj, a masenté le materie prime ëd nòstr pais. Pian pian, con l’economìa ben studià, a l’han fane gavé le puntà e le gabie dla meira, për gavene l’autonomìa d’avèj nòstre smens an ca, e dovreje a fé polenta e mangim sensa dovèj caté gnente. Adess che la ròba a smija ch’a vala pì gnente, i tacoma a rendisse cont che tute le gròsse fabriche dë smens a son masentà da le sòlite famije ‘d Merican (varda cas), e che noi i soma diventà obligà a caté sempre le smens da lor (dasnò a-i nass pì gnente); sensa parlé dle maisin-e, che mai come adess a son stà indispensabile për coltivé fruta e vërdura.
La vita as cata nen
Ël muliné ëd Corgnan a paga 35 euro al quintal la meira d’eut file sëcca, e as peulo cheuje 10-12 quintaj për giornà, che vardand da la mira econòmica a fà ciapé tanti sòld come col bes-ciass ëd meira moderna àuta tre méter, che a ciucia tuta l’eva dij camp, che a sa ‘d van e che as peul nen mangesse. E se veule prové a angrassé le bes-ce - polastr bocin e crave - con la meira d'eut file, i podrai voghe che a ven-o bele lustre, ben grasse e ëd bon imor; e se veule, i peule ciapé ant ël sach un chilo dla vòstra farin-a, rivé a ca da vòstra fomna e dije: «Monica, buta sonsì a cheuse ansima al potagé che ancheuj i mangioma nòstra polenta». La polenta ch’a ven dai nòstri camp, andrugià con ël nòstr liam, piantà con le nòstre ziamente, cola che ‘t vai dontré vòlte dla sman-a për voghe se a “fà fila”, arcaussà e cudìa come na masnà.
Mangé toa ròba
E mentre ch’it mange toa polenta, che a ven da toa tèra, che a sarà ‘d sicur la ròba pì bon-a dël mond, it pense ch’i l’oma faje tròpi pastiss a costa tèra, për fé an manera ch’a rendèissa sempre pì tant, për ciapé sempre pì tanti sòld, e che adess costi sòld, un bel dì, a vniran a valej pì gnente, e noi i saroma sensa smens, sensa polenta, sensa farin-a, sensa forn për fé ‘l pan... Bela campagna!
Speroma ant la divin-a providensa? Nò, ròba veja costa! Speroma che ij merican a fasso nen saré col supermarket davsin a ca, andoa che a-i riva tute le ròbe pì bon-e dël mond, da le banane al salmon dël Cile. Beica ‘l bale dël forn e dla polenta: adess i soma diventà modern!
Batista
Copiright "Gazetta d'Alba" 2010
Leggi il resto del articolo......
Ël materialism e l’avidità a son le carateristiche specifiche dl’umanità, da quandi che a l’ha ancaminaje ‘l sécol passà fin-a al dì d’ancheuj, sensa ecession.
Parlanda dë smens con ij mé amis e avsin, am ven da pensé che prest i saroma obliga d’andé a modifiché cò l’evangeli ‘d san Maté...
«Gesù a l’ha dije: un campagnin a l’é surtì për sëmné. E antant ch’a sëmnava, na part ëd la smens a l’é calà arlongh la stra, andoa ch’a son rivaje j’osej e a l’han mangiala. N’autra part dë smens a l’é calà an s’un teren giairos, andoa ch’a-i era pòca cotura....» Cost paisan ëd doimila agn andré a andava nen a caté la smens da dla dël Gran Baciass.
La predica
Cost artìcol, che a l’ha l’aira ‘d na bon-a predica, a l’é frut ëd costa meditassion: an sinquant’agn, ij campagnin a son fasse porté via le smens. Le smens a son la richëssa dla tèra, proprietà ëd Nosgnor Iddìo, e a son stà regalà a gratis ai contadin che a l’han sempre cujije ant ij sò camp, për pianteje l’ann dapress. E sonsì da vàire mila agn. E gnun a l’é mai mòrt ëd fam.
S’i stoma atent, i voghima che da sinquant’agn a rivé fin-a adess tuta la ròba a l’é pien-a ambalà ‘d malatìe, e a l’han fane chërde che pì gnente a peul nasse se la smens a l’é nen passà andrinta a le fabriche.
Sinquant’agn andré, an Italia a j’era pen-a finije la guèra, un pòch come an Iraq adess, e (varda cas) coj che a l’avo fà s-ciopé la guèra e peuj vagnala a son jë stess dl’Iraq d’adess. A l’han tacà, con sò agiut alimentar e agrìcoj, a masenté le materie prime ëd nòstr pais. Pian pian, con l’economìa ben studià, a l’han fane gavé le puntà e le gabie dla meira, për gavene l’autonomìa d’avèj nòstre smens an ca, e dovreje a fé polenta e mangim sensa dovèj caté gnente. Adess che la ròba a smija ch’a vala pì gnente, i tacoma a rendisse cont che tute le gròsse fabriche dë smens a son masentà da le sòlite famije ‘d Merican (varda cas), e che noi i soma diventà obligà a caté sempre le smens da lor (dasnò a-i nass pì gnente); sensa parlé dle maisin-e, che mai come adess a son stà indispensabile për coltivé fruta e vërdura.
La vita as cata nen
Ël muliné ëd Corgnan a paga 35 euro al quintal la meira d’eut file sëcca, e as peulo cheuje 10-12 quintaj për giornà, che vardand da la mira econòmica a fà ciapé tanti sòld come col bes-ciass ëd meira moderna àuta tre méter, che a ciucia tuta l’eva dij camp, che a sa ‘d van e che as peul nen mangesse. E se veule prové a angrassé le bes-ce - polastr bocin e crave - con la meira d'eut file, i podrai voghe che a ven-o bele lustre, ben grasse e ëd bon imor; e se veule, i peule ciapé ant ël sach un chilo dla vòstra farin-a, rivé a ca da vòstra fomna e dije: «Monica, buta sonsì a cheuse ansima al potagé che ancheuj i mangioma nòstra polenta». La polenta ch’a ven dai nòstri camp, andrugià con ël nòstr liam, piantà con le nòstre ziamente, cola che ‘t vai dontré vòlte dla sman-a për voghe se a “fà fila”, arcaussà e cudìa come na masnà.
Mangé toa ròba
E mentre ch’it mange toa polenta, che a ven da toa tèra, che a sarà ‘d sicur la ròba pì bon-a dël mond, it pense ch’i l’oma faje tròpi pastiss a costa tèra, për fé an manera ch’a rendèissa sempre pì tant, për ciapé sempre pì tanti sòld, e che adess costi sòld, un bel dì, a vniran a valej pì gnente, e noi i saroma sensa smens, sensa polenta, sensa farin-a, sensa forn për fé ‘l pan... Bela campagna!
Speroma ant la divin-a providensa? Nò, ròba veja costa! Speroma che ij merican a fasso nen saré col supermarket davsin a ca, andoa che a-i riva tute le ròbe pì bon-e dël mond, da le banane al salmon dël Cile. Beica ‘l bale dël forn e dla polenta: adess i soma diventà modern!
Batista
Copiright "Gazetta d'Alba" 2010
Leggi il resto del articolo......
Iscriviti a:
Post (Atom)
